Bugün Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi’nin planlanan kapanış tarihi fakat hem karbon piyasaları hem de kayıp zarar mekanizması konularında delegeler henüz anlaşamadı. Bu iki konu, Katowice’de geçen sene düzenlenen zirveden de kalan konular ve Paris Anlaşması’nın uygulanmasına dair kuralları belirlenmemiş 2 temel mesele olarak masada duruyor.
İklim Zirvesi’nin bu yüzden bu sene de geçtiğimiz senelerde olduğu gibi uzaması bekleniyor. Aşağıda zirvede devam eden tartışmalar ve son 2 günde olanlar hakkındaki bilgileri bulabilirsiniz.
Çarşamba sabahı, iklim zirvelerinde ender yaşanan bir etkinlikle başladı.Greenpeace Direktörü Jennifer Morgan ile genç aktivistler Greta (İsveç) ve Hilda (Uganda) ile beraber bir grup sivil toplum temsilcisi önce konuşma yaparak delegelere hitap etti, sonrasında da sahnede oturma eylemi yaptı. Özellikle Jennifer Morgan’ın sözleri çarpıcıydı.
Jennifer Morgan:
“25 yıldır iklim zirvelerine katılırım. Bu duvarlar arasında olanlar ile dışarıda olanlar arasındaki fark, hiçbir zaman bu kadar büyük olmamıştı. 25 yıldır, bu zirvelere, liderleri bilimi dinlemeleri, bu halen çözülebilir olan krizi önlemek için beraber çalışmaları ve gezegeni kirleten alçak bencilliğe ışık tutmaları konusunda uyarıyorum. Dinlemiyorlar”
Hilda Flavia Nakabuye (Uruguay):
“Benim gelecek nesilim, bana, doğa bencil ve açgözlü insanlar tarafından yok edilirken sen neredeydin, ne yaptın diye sorduğunda ne cevap vereceğim? Bencil olmayı bırakın ve herkese eşit davranın. Niye zamanımız varmış gibi davranıyoruz? Hepiniz iklim krizinden bahsediyorsunuz, ama kriz yokmuş gibi davranıyorsunuz. Sevgili liderler, iklim eyleminde liderliğe ihtiyacımız var, söylemde değil.”
Greta ise karbon bütçesinden 8 yılımız kaldığından bahsederek, bunun kendisinin görüşleri olmadığını, bunun kimsenin görüşü olmadığını ve bilimin bu gerçeği ortaya koyduğunu ifade ederek, liderleri eyleme geçmeye çağırdı.
Sabah, söz verilen sivil toplum temsilcileri ve aktivistler, öğleden sonra ise iklim eylemsizliğini salonun kapısında protesto etti. Barışçıl eylem, güvenlikçilerin sert tepkisi ile karşılaştı. Genç aktivistler ve yerliler, özellikle İspanyol polisinin müdahalesi ile, montlarını almalarına bile izin verilmeden dışarıya atıldı. Devamında ise sivil toplum temsilcilerinin içeri girilmesine izin verilmedi. Eylemcilere destek vermek için dışarı çıkan gözlemci statüsündeki sivil toplum temsilcileri günün devamında zirve mekanına giriş yapamadı.
Müzakere Masası
Karbon Piyasaları
Müzakere masasında resmi olarak son güne girilirken, her ihtimal masada görülüyor. Düğümün çözülüp çözülemeyeceği halen belli değil. Zirveden kısmi bir uzlaşma da çıkabilir.
Tartışmalar özellikle çevresel dürüstlük (environmental integrity) ve küresel emisyonların toplam azaltımı (overall mitigation of global emissions) konularında tıkanıyor. Paris Anlaşması’nın 6. maddesi, ülkelerin işbirliğini arttırmak ve iklim eylemine finansman sağlamak için bir piyasa mekanizması kurulmasını amaçlıyor. Ülkelerin mevcut verdikleri hedeflerinin (NDC) ötesine geçmelerini finansal olarak teşvik eden ve hedeflerinin gerisinde kalan ülkelerin bir piyasa rejimi üzerinden gönüllü olarak iklim finansmanı yaratması sağlayan bir sistem hedefleniyor.
Böyle sistemin iklim eylemini arttırabilmesi için öncelikli olarak;
1- Piyasadaki faaliyetlerin toplam küresel emisyonu azaltması için çifte sayıma izin vermeyen,
2- Ülkelerin piyasa mekanizmasından daha çok faydalanabilmek için düşük iklim hedefi vermesini önleyen kurallara ihtiyaç var.
Buradaki tartışma ise teknik bir tartışma olarak görülse de oldukça önemli detaylara sahip. Geçmişte emisyon azaltımına yaramayan ve birçok tartışmalı projelere neden olan Kyoto’dan kalan karbon kredilerini, yeni rejime taşımak isteyen ülkeler ve gruplar var (Avustralya, Brezilya, Hindistan, Çin). Diğer bir yandan ise AB, Ada Devletleri gibi ülkeler için ise bu konu kırmızı çizgi. Kyoto’nun kredilerinin taşınmasına bu ülkeler karşı çıkıyorlar. Madde 6’nın neredeyse hemen hemen tüm alt maddelerinde, gelişmiş ile gelişmekte olan ülkeler önemli görüş farklılıklarına sahipler.
Karbon piyasaları tartışmasına dair detaylar için Ümit Şahin‘nin yazdığı detaylı yazıyı inceleyebilirsiniz.
Kayıp Zarar Mekanizması
Bu konuda ise yine kayıp zararın finansmanı ile sorumluluk tartışması yaşanıyor. G77 ve Afrika ülkeleri için bu madde konusunda finansman kısmı öncelikli mesele; kayıp zararların teminine dair somut adımlar konusunda diretiyorlar ve gelişmekte olan ülkelerin sorumluluklarının kabul edilmesini talep ediyorlar. AB ve ABD ise, sorumluluk (liability) konusunda kırmızı çizgi çekiyor. Gelişmiş ülkeler, kayıp zarar finansmanı konusunda ise katı bir pozisyona sahip değiller. Ancak bu konuda, Madde 6 tartışmasının sonuçlarını bekliyorlar.
Toplumsal Cinsiyet ve İklim Değişikliği
Karbon piyasaları ve kayıp zarar mekanizması tartışmalarının gölgesinde kalsa da, dün akşam itibari ile önemli bir gelişme yaşandı. Delegeler toplumsal cinsiyet ve iklim değişikliği konusunda uzlaşmaya vardılar. Kabul edilen karar ile insan hakları, adil dönüşüm kavramları zirvenin sonuç bildirgesine giriyor ve iklim eyleminde toplumsal cinsiyetin ana akımlaştırılması için finasman yaratılıyor. Ayrıca tüm UNFCCC denetim, takip ve gözlem süreçlerine toplumsal cinsiyet perspektifi eklenecek.
Avrupa’da Yeşil Düzen
Avrupa Komisyonu, birlik ekonomisini kökünden değiştirebilecek Avrupa Yeşil Düzen belgesini yayımladı. Avrupa Yeşil Düzeni, ekim 2020’de kabul edilmesi beklenen iklim yasası ile birlikte, AB’nin doğal sermayesini korumayı, artırmayı ve vatandaşlarını çevre kaynaklı risklerden korumayı hedefliyor. Bu dönüşümün katılımcı ve adil olması gerektiği de metinde vurgulanıyor.
Belge, Avrupa Birliği’nin iklim hedefini de güncelliyor. Emisyonların 1990 seviyelerine kıyasla 2030’a kadar en az %50 ila %55 arasında azaltılması planlanıyor. Ayrıca, belgeye göre Komisyon, seçilen sektörlerde, ihracatla oluşan karbon sızıntısını (carbon leakage) azaltmak için “Karbon Sınır Düzenleme Mekanizması” (Carbon border adjustment mechanism) düzenlemelerini hayata geçirilecek. Bu mekanizma dış ticarete bir tür karbon vergisi olarak tanımlanıyor.
Climate Ambition Alliance
Zirveden başka bir olumlu haber de Şili’nin kurduğu Climate Ambition Alliance’tan geldi. 2050 yılında net sıfır emisyon hedefi için kurulan bu ittifaka 73 ülkenin katıldığı açıklandı. Böylelikle, 73 ülke 2020 yılı içerisinde iklim eylem planlarını yenileyeceğini de taahhüt etmiş oldu. İklim zirvesi öncesinde bu sayı sadece ikiydi. Bu planlar 2050 yılında net sıfır emisyonu hedefleyecek.
Bugün ne var?
COP25 Başkanlığı Madde 6 ve WIM (kayıp zarar mekanizması) dahil olmak üzerine tüm başlıklardaki taslak metinleri bu sabah yayımlamayı planlıyor. Başkanlık, Türkiye saati ile 3’te durum değerlendirmesi için toplantı yapacağını da delegelere duyurdu. Bu toplantıda müzakerecilerin hangi konularda ne kadar ilerlediği ve müzakere sürecinin devamının nasıl olacağı hakkında bilgilendirme yapılması bekleniyor.
Küresel İklim Grevi
Çarşamba günü yaşananlar ve müzakerelerin yavaş ilerlemesi üzerine Fridays of Future hareketi ve genç iklim eylemcileri, 13 Aralık Cuma günü için küresel grev çağrısında bulundu. Sivil toplum temsilcileri, yerel hareketler ve de genç aktivistler yarın zirvenin yapıldığı Madrid başta olmak üzere, dünyanın dört bir yanında uluslararası greve çıkacak. Aktivistler Madrid’te 18:30’da (Türkiye saati) zirvenin yapıldığı IFEMA adlı konferans merkezinin önünde toplanacak.